Zawsze miałem dziwne przeświadczenie, że Freie und Hanseatische Stadt Danzig – miasto, w którym jedna z moich krewnych była radiotelegrafistką w polskim Urzędzie Pocztowym Nr 1 na Heveliusplatz, oraz miasto, w którym urodziła się moja matka, a wiele lat później moje dzieci, nie są tym samym miastem, choć Google Maps podpowiada co innego. Mit „długiego trwania" czy „wielokulturowości" Gdańska jest zbyt przecukrzony, by mógł być prawdziwy. Książka Piotra Perkowskiego jest swojego rodzaju kontynuacją narracji rozpoczętej przez Loewa – opowiada o Gdańsku w wersji 2.0, który powstał na gruzach swojego poprzednika. Jeśli dziś próbujemy mówić o ciągłości historycznej miasta, to jest to kłamstwo. Zresztą demaskuje je sama rzeczywistość: pomimo rytualnych zaklęć, ostatnie autentyczne dzielnice Gdańska (Orunia, Dolne Miasto, Brzeźno) padają pod toporem deweloperów, a władzom miasta to nie przeszkadza.

Perkowski, historyk młodego pokolenia, napisał rzecz arcyciekawą, czerpiąc obficie z dokumentacji często lekceważonej przez badaczy, dokumentującej życie codzienne miasta i jego mieszkańców. Do tego pisze zajmująco i ciekawie, chciałoby się powiedzieć – po anglosasku, gdybyśmy nie mieli swego Pawła Jasienicy. Perkowski udokumentował odbudowę i budowę Gdańska, tworzenie i lepienie miasta, które choć rozpaczliwie próbowało nawiązać do cienkiego lukru polskiej tradycji sprzed roku 1939, było tworem nowym. Należy uchylić kapelusza tym, którzy sprawili, że historyczne centrum Gdańska nie zostało „odbudowane" na sposób kaliningradzki, czyli za pomocą dynamitu.

Jednym z najciekawszych elementów pracy dokumentującej realia, w jakich przyszło żyć niedobitkom Danzigerów i gdańszczanom, są obfite i smaczne cytaty źródłowe w przypisach. Szkoda tylko, że wszystkie przypisy przesunięto do osobnej sekcji na koniec książki, co nieco utrudnia lekturę. Ale to jedyny „mankament". Poza tym jest to książka piękna, bogato ilustrowana i ze wszech miar warta lektury.

—tvp

Piotr Perkowski
"Gdańsk – miasto od nowa. Kształtowanie społeczeństwa i warunki bytowe w latach 1945–1970",
Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2013.