Jeden prowadził jedynie małą pracownię, gdzieś przy rynku kresowego miasteczka, inny był znanym artystą, dla którego obiektyw był niczym pędzel w rękach wybitnego malarza. Jednak żaden z tych przedwojennych fotografów, których zdjęcia trafiły do albumu „Kresy w starej fotografii", z pewnością nie spodziewał się, że świat, który zatrzymuje w kadrze, niedługo przestanie istnieć. Nie ma już przepysznych siedzib magnackich, rozsianych po wschodnich rubieżach, nie ma tłumów kuracjuszy na plaży w Truskawcu, nie ma dawnego Stanisławowa i barwnych poleskich jarmarków w Pińsku. Zburzono malowniczy wiadukt na Prucie w Jaremczu, spłonęło schronisko harcerskie na Kostrzycy.

Nie był to świat idealny. Kamienice wielu kresowych miast są na zdjęciach równie malownicze co odrapane, wielkomiejskość Lwowa kontrastuje z zawstydzającą prowincjonalnością miasteczek, a z licznych kadrów wyziera bieda. Mimo wszystko serce krwawi, że ten barwny świat już przeminął.

Reliktów jest coraz mniej, co ze smutkiem przyznają Magda i Mirek Osip-Pokrywka, autorzy książki „Polskie ślady na Ukrainie". „W wielu miejscach jedynymi świadkami polskiej bytności na tych ziemiach są tylko krzyże na cmentarzach czy resztki kościelnych murów, które wkrótce znikną w gęstwinie traw i dzikich krzewów, lub nieliczni staruszkowie witający Was polszczyzną, jaką dziś już nikt się nie posługuje" – piszą autorzy. Z drugiej strony spostrzegawczy i uparty podróżnik odnajdzie za wschodnią granicą całkiem sporo polskich tropów. Czasami wystarczy skręcić z utartego szlaku, aby odkryć miejsca, może nie tak imponujące jak Lwów czy Kamieniec Podolski, ale równie ciekawe. Może więc warto choć raz zrezygnować z wygodnych wczasów gdzieś nad ciepłym morzem i wybrać się w nostalgiczną podróż na dawne Kresy Rzeczypospolitej. Chociażby śladami wytyczonymi w którejś z tych pięknie wydanych książek.

—dfg

Kresy w starej fotografii

Wydawnictwo BOSZ 2013

Magda i Mirek Osip-Pokrywka

Polskie ślady na Ukrainie

Wydawnictwo BOSZ 2013