Mało kto jednak dziś wie, że przed przeszło 100 laty wielkie dzieło Sienkiewicza doczekało się wielu przeróbek i książek, jakbyśmy dziś powiedzieli „edycji fanowskich" pisanych przez wielbicieli „Trylogii".

Jedną z takich pozycji jest „Obrona Częstochowy. Opowiadanie z czasów wojny szwedzkiej" pióra Jadwigi Janczewskiej, szwagierki pisarza. Książka ta to skrócony opis obrony klasztoru. Uproszczona wersja mająca zachęcić czytelnika do sięgnięcia po oryginał. Nie jest to jednak fragment „żywcem" wycięty z powieści. Janczewska głównym bohaterem opisywanych przez siebie wydarzeń, odpowiadających pierwowzorowi, uczyniła niejakiego Marcina Otrębę. Żołnierza i bohaterskiego obrońcę katolickiej twierdzy przed zakusami okrutnych protestanckich najeźdźców. Jednak wcale nie szlachcica, tylko zwykłego „chłopa spod Częstochowy". A to jest akurat dość sporym odejściem od sienkiewiczowskiej konwencji. Właściwych bohaterów, znanych z kart „Potopu", także można tu spotkać, jednak są oni postaciami drugoplanowymi, oglądanymi nieco z oddali, jak choćby tajemniczy „pokutujący grzesznik, pan Andrzej".

Podstawą obecnej edycji książki Janczewskiej jest wydanie z 1902 r. wzbogacone o wiele związanych z tematem ilustracji oraz objaśnienia i posłowie napisane przez współczesnych badaczy literatury przybliżające dzisiejszemu czytelnikowi kulisy powstania opowiadania Jadwigi Janczewskiej.

„Obrona..." jest także przykładem jeszcze innej rzeczy. To nieomal kult, jakim wierni czytelnicy obdarzają swoje ulubione książki. Celuje w tym zwłaszcza rynek amerykański. Dość wspomnieć tu choćby wydawnictwo słynnego George'a Lucasa, które z powodzeniem wydaje coraz to nowe książki poświęcone „Gwiezdnym Wojnom". Tam też główne motywy sagi są wielokrotnie opisywane z punktu widzenia postaci drugo- i trzecioplanowych. Warto natomiast wiedzieć, iż Amerykanie wcale nie są tacy oryginalni, niegdyś i my mieliśmy podobne wydawnictwa. A zarazem szkoda, iż obecnie tego typu zjawiska u nas praktycznie nie istnieją. No, może poza „Wiedźminem" Sapkowskiego.

—dk

Jadwiga Janczewska,

Obrona Częstochowy. Opowiadanie z czasów wojny szwedzkiej zaczerpnięte z powieści „Potop" Henryka Sienkiewicza,

Wydawnictwo Polihymnia, Lublin 2013