Książka Adama Ruska „Od rozrywki do ideowego zaangażowania. Komiksowa rzeczywistość w Polsce w latach 1939 – 1955" to jedna z niewielu pozycji wypełniających lukę w wiedzy na ten temat. Autor, pracownik Biblioteki Narodowej w Warszawie, jest znawcą tematu. „Od rozrywki..." to jego trzecia książka poświęcona polskiemu komiksowi, a druga opisująca chronologicznie jego dzieje. Poprzednia, „Tarzan, Matołek i inni", dotyczyła czasów międzywojennej Polski i obrazkowych opowieści, jakie drukowane były w ówczesnej prasie (zarówno popularnej, jak i całkiem poważnej), oraz komiksów wydawanych jako osobne publikacje.

Tamta historia kończyła się w momencie wybuchu II wojny światowej, natomiast „Od rozrywki..." jest dalszym ciągiem opowieści. Polski komiks bowiem trwał i rozwijał się mimo likwidacji przez okupantów wolnego rynku wydawniczego. Nie w kraju jednak, ale na emigracji. Historyjki obrazkowe były drukowane przede wszystkim w tytułach prasowych, jakie wydawano w polskich ośrodkach na całym świecie.

Tematyka dotyczyła, rzecz jasna, najczęściej wojny. Były komiksy o żołnierzach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, były o Polakach w sowieckich łagrach. Najsłynniejszy polski komiksowy bohater to Walenty Pompka. Historyjki z jego przygodami były drukowane w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. W dodatku, jako jedyny czysto polski heros (Warszawiak z Powiśla), Walenty Pompka doczekał się dwujęzycznego, polsko-angielskiego wydania jako samodzielny zeszyt. Komiksy były drukowane także w oficjalnym obiegu Generalnej Guberni, choć podejmowana w nich tematyka i jej zoologicznie antysemickie ujęcie wielu dzisiejszym czytelnikom zjeżyłyby włosy na głowie.

Książka Adama Ruska obejmuje również czasy po zakończeniu wojny. Wbrew obiegowej opinii polska prasa w pierwszych latach pod rządami komunistów nie była wcale komiksową „pustynią". W ówczesnych gazetach bowiem drukowano często kilkuobrazkowe „filmy''.

Zmieniła się jednakże ich tematyka, a w roli czarnych charakterów obsadzano Amerykanów. Wyśmiewano także... same komiksy, tylko te zza oceanu. Na ogół były to ideologiczne opowiastki dla dzieci, niekiedy jednak podejmowano w taki sposób i tematy poważniejsze.

Przykładem złośliwe wyszydzenie przez pismo „Świat" ucieczki prezesa PSL Stanisława Mikołajczyka. Wszystko to działo się jeszcze przed pojawieniem się pierwszej słynnej peerelowskiej serii – przygód Tytusa, Romka i A,Tomka.

„Od rozrywki do ideowego zaangażowania", jak również wcześniejsze książki Adama Ruska to pozycje warte polecenia każdemu, kto najnowsze dzieje Polski chciałby poznać nie tylko przez pryzmat wielkich wydarzeń i wielkiej polityki.

—dk

Adam Rusek

"Od rozrywki do ideowego zaangażowania. Komiksowa rzeczywistość w Polsce w latach 1939 – 1955"

Wydawnictwo Biblioteki Narodowej, Warszawa 2011